Rezerwat przyrody Barania Góra (województwo śląskie)
49°36′30″N 19°00′12″E/49,608333 19,003333 Tablica informacyjna | |
| rezerwat leśny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Położenie | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
5 listopada 1953 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
379,85 ha |
| Ochrona | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
Położenie na mapie miasta Wisła  | |
| 49°36′30″N 19°00′12″E/49,608333 19,003333
| |
Barania Góra – leśny rezerwat przyrody utworzony zarządzeniem Ministra Leśnictwa z dnia 5 listopada 1953 r. (M.P. z 1953 r. nr 107, poz. 1436), z późniejszymi zmianami określonymi zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 3 maja 1965 r. (M.P. z 1965 r. nr 26, poz. 131), w celu zachowania w stanie naturalnym ze względów naukowych i społeczno-kulturowych obszarów leśnych na Baraniej Górze, na których bierze swój początek rzeka Wisła. Powierzchnia rezerwatu wynosi obecnie 379,85 ha (akt powołujący podawał 380,72 ha). Obszar rezerwatu podlega ochronie ścisłej[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Historia ochrony lasów baraniogórskich sięga drugiej połowy XIX w., kiedy to ich właściciele, cieszyńscy Habsburgowie, zaczęli tu przyjeżdżać wraz z zapraszanymi gośćmi na coroczne polowania na głuszce. W celu właściwego zarządzania tutejszymi rewirami sprowadzili oni leśniczych ze Styrii i Karyntii, którzy dbali także, aby nikt nie zakłócał spokoju tym ptakom. Gdy po zakończeniu I wojny światowej w 1922 r. zaczęło funkcjonować autonomiczne województwo śląskie, związani ze Śląskiem przyrodnicy zwrócili uwagę na wyjątkowe walory przyrodnicze Baraniej Góry.
Jako pierwszy pisał już o tym w 1923 r. na łamach „Dziennika Cieszyńskiego” Kazimierz Simm, wówczas profesor zoologii w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego w Cieszynie oraz przewodniczący Komisji Ochrony Przyrody cieszyńskiego Oddziału PTT „Beskid Śląski”. Tematowi ochrony przyrody Baraniej Góry poświęcił on m.in. artykuł pt. „Barania Góra (projekt rezerwatu)”, zamieszczony w 2. Roczniku Śląskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika (1929). Na walory przyrodnicze Baraniej Góry zwracał też uwagę Andrzej Czudek, kierujący od 1929 r. referatem ochrony przyrody w Śląskim Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach, w pracy pt. „Osobliwości i zabytki przyrody województwa śląskiego” wydanej nakładem Państwowej Rady Ochrony Przyrody (1929). Konkretny projekt rezerwatu przedstawił Marian Koczwara, pracownik Muzeum Śląskiego w Katowicach, publikując w 1931 r. w wydawnictwie tegoż Muzeum rozprawę pt. „Barania Góra jako rezerwat przyrodniczy” (1931).
Głównie dzięki działaniom wymienionych wyżej osób jeszcze przed ogłoszeniem polskiej „Ustawy z dnia 10 marca 1934 roku o ochronie przyrody” Naczelna Dyrekcja Lasów Państwowych utworzyła na Baraniej Górze rezerwat częściowy o powierzchni 388 ha[2]. W bardzo podobnych granicach został powołany obecnie funkcjonujący rezerwat.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Rezerwat położony jest w granicach miasta Wisła w województwie śląskim i ciągnie się szerokim pasem po zachodniej stronie głównego grzbietu Beskidu Śląskiego, sięgając aż po sam szczyt Baraniej Góry (1220 m n.p.m.). Obejmuje oddziały leśne Nadleśnictwa Wisła.
Obszar rezerwatu leży w mezoregionie Beskidu Śląskiego, na zachodnich stokach masywu Baraniej Góry, w przedziale wysokości od 840 do 1220 m n.p.m. Znajduje się w całości w dorzeczu rzeki Wisły, obejmując w szczególności obszary źródliskowe dwóch głównych cieków źródłowych „królowej polskich rzek”: Czarnej i Białej Wisełki.
Rezerwat leży w granicach Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego[3].
Klimat
[edytuj | edytuj kod]Rezerwat posiada klimat górski, jednak stosunkowo łagodny w porównaniu z dalej na wschód położonymi pasmami Beskidów o zbliżonej wysokości. Obszar ten leży bowiem na styku wpływów oceanicznych i kontynentalnych i przez 2/3 roku cyrkulacja polarno-morska przeważa tu nad kontynentalną. Teren rezerwatu należy do najbardziej deszczowych w kraju: opady wynoszą tu od 1100 do 1700 mm rocznie, podczas gdy w Polsce niżowej od 500 do 600 mm rocznie. Znaczna część opadów występuje w postaci śniegu. Częste są wiatry typu fenowego, zwane popularnie „halnymi”, wyrządzające znaczne szkody w drzewostanach. W partiach szczytowych grubość pokrywy śniegowej często przekracza 2 metry, a czas jej zalegania sięga 140 dni. Okres wegetacyjny trwa w niższych partiach rezerwatu ok. 200 dni, a w wyższych skraca się do niespełna 150 dni.
Geologia
[edytuj | edytuj kod]Podłoże geologiczne w tej części Beskidów tworzą skały, powstałe w późnej kredzie i wczesnym trzeciorzędzie. Są to skały osadowe pochodzenia mechanicznego, obejmowane wspólną nazwą fliszu karpackiego. Na terenie rezerwatu są to gruboławicowe, żelaziste piaskowce, poprzecinane różnej grubości warstwami łupków i mułowców, zaliczane do tzw. warstw istebniańskich. Wytworzyły się na nich gleby brunatne (ok. 60% powierzchni) i bielicowe (ok. 35% powierzchni), głównie szkieletowe i gruboziarniste, należące do początkowego stadium rozwojowego.
Flora
[edytuj | edytuj kod]Prawie całą powierzchnię rezerwatu zajmują zbiorowiska leśne. Wiek drzew waha się od 70 do 200 lat, a znaczne fragmenty lasu zachowały wszystkie cechy drzewostanów pierwotnych. Najwyżej położoną część pokrywa acydofilna zachodniokarpacka świerczyna górnoreglowa, zróżnicowana na dwa główne podzespoły. W partiach grzbietowych i na słabo nachylonych stokach występuje podzespół trzcinnikowy Plagiothecio-Piceetum tatricum calamagrostietosum villosae. Warstwę drzew o stosunkowo niewielkim zwarciu, wynoszącym od 50 do 70%, tworzy tu wyłącznie świerk. W warstwie krzewów oprócz podrostu świerka występuje pojedynczo jarząb pospolity (jarzębina). W runie dominują trzcinnik owłosiony i borówka czarna. W warstwie mszystej licznie występują płaszczeniec fałdowany i torfowce. Na stromych, skalistych i wilgotnych stokach występuje podzespół paprociowy Plagiothecio-Piceetum tatricum athyrietosum alpestris. Zwarcie warstwy drzew spada tu do 30%, a w warstwie runa dominują paprocie: wietlica alpejska i nerecznica górska. Słabiej rozwiniętą warstwę mszystą budują mchy: płaszczeniec fałdowany i merzyk.
Na szczycie podjęto w latach trzydziestych ubiegłego wieku próbę introdukcji kosodrzewiny (Pinus mugo Turra) i limby (Pinus cembra L.). Trudne warunki konkurencji ze świerkiem przetrwała tylko limba, której zachowały się tylko dwa okazy na grzbiecie, tuż na północ od szczytu.
Z rzadkich w Polsce gatunków w rezerwacie rośnie tocja karpacka[4].
W niższych położeniach pojawia się dolnoreglowy bór jodłowo-świerkowy Abieti-Piceetum montanum. W drzewostanie obok świerka, osiągającego tu imponujące rozmiary, pojawia się jodła i buk. W runie powszechnie występują: szczawik zajęczy, borówka czarna, śmiałek pogięty, jeżyna gruczołowata oraz paprocie: wietlica samicza i nerecznica szerokolistna.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rezerwat przyrody Barania Góra. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-10-16].
- ↑ Syniawa Mirosław: Przyroda i ludzie. Pierwsze rezerwaty na Górnym Śląsku, [w:] „Przyroda Górnego Śląska” nr 102 (zima 2020), s. 11-15
- ↑ Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego. [dostęp 2018-10-16].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Leszek Bernacki, Andrzej Blarowski, Zbigniew Wilczek, Osobliwości szaty roślinnej województwa bielskiego, Poznań: wyd. COLGRAF-PRESS, 1998, ISBN 83-86258-22-5, OCLC 749894651.
- Blarowski Andrzej, Gajczak Jerzy, Łajczak Adam i in.: Przyroda województwa bielskiego. Stan poznania, zagrożenia i ochrona, wyd. COLGRAF-PRESS, Poznań 1997, ISBN 83-86258-15-2;
- Klimek Andrzej: Ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza na Baranią Górę, wyd. Leśny Kompleks Promocyjny "Lasy Beskidu Śląskiego", Nadleśnictwo Wisła, Wisła 2000, ISBN 83-908488-1-3;
- Koczwara Marian: Barania Góra jako rezerwat przyrodniczy, wyd. Muzeum Śląskie, Katowice 1931.